Werken met machines houdt risico's in
In jouw onderneming heb je wellicht ook heel wat machines. Veel machines zijn nog steeds handbediend, andere werken semiautomatisch en worden op afstand bediend. Meer en meer machines werken volledig automatisch, waardoor het lijkt alsof er geen tussenkomst meer is door mensen. Bij alle machines, of ze nu automatisch werken of niet, zijn er steeds mensen betrokken. Bij de constructie, programmatie of bediening komen menselijke handelingen voor.
Machines hebben door de jaren heen het werk voor de mens verlicht en zijn steeds groter, sterker, sneller, … geworden. Meer functionaliteiten en artificiële intelligentie zorgen er ook voor dat de machines steeds complexer geworden zijn.
Eigen aan machines is dat er vaak grote krachten mee gepaard gaan en er ook heel wat energie nodig is om ze aan te drijven. De gevaren die machines met zich meebrengen zijn velerlei: mechanisch (snijden, breken, pletten, … ), elektrisch, pneumatisch, hydraulisch, gevaarlijke stoffen, lawaai, trillingen, stralingen, UV, IR, LASER, …
Hoewel de machineveiligheid de afgelopen decennia een enorme evolutie heeft doorgemaakt, worden machines nog steeds door mensen uitgevonden en bediend. Een veilige machine in jouw onderneming is daarom niet zo vanzelfsprekend als het lijkt. Want mensen maken nu eenmaal fouten. Wanneer het fout loopt met een machine of haar bediening, dan heeft dit vaak ernstige gevolgen. Ongevallen met blijvende letsels (bv. afrukking, amputatie, etc.) en dodelijke ongevallen (bv. verpletterd worden, gegrepen worden, etc.) zijn jammer genoeg nog steeds mogelijk.
Een ongeval is het laatste wat je wil.
Maximale veiligheid van je medewerkers
bij het werken met machines is daarom een must.
Verantwoordelijkheid voor veilig werken met machines
De werkgever draagt de eindverantwoordelijk, maar ook de preventieadviseur heeft een verantwoordelijkheid om een zo veilig mogelijke omgeving voor alle medewerkers te creëren en dit door de risico’s op de werkvloer te beheersen. Dit geldt des te meer wanneer jouw medewerkers machines bedienen.
Als één van de medewerkers een ongeval krijgt, is de ondernemer aansprakelijk. Bij een ernstig ongeval is er niet alleen die aansprakelijkheid maar ook het menselijk leed voor de medewerker, zijn familie en collega’s. Dat wil je uiteraard niet meemaken.
Machines die niet aan de regelgeving voldoen, mogen niet gebruikt worden. Daarom is het verplicht om iedere machine voor het eerste gebruik te laten nazien door de bevoegde preventieadviseur. Hij zal de bevindingen rapporteren in een verslag van onderzoek voor indienststelling. Dit is zo voor elke machine op de werkvloer. Bij een ongeval met een machine zal de inspectie mogelijk proces-verbaal opstellen.
Werknemers moeten ook weten wat de risico’s van de machines zijn en hoe zich hiertegen te beschermen. Een grondige, specifieke opleiding voor iedere machine en de nodige bedienings- en veiligheidsinstructies zijn een must. Zo worden de werknemers voldoende geïnformeerd en kunnen ze de machine veilig bedienen. Hoewel dit een wettelijke verplichting is, staat dit punt in veel bedrijven niet op de prioriteitenlijst. Maak hier zeker werk van. Het welzijn en de veiligheid van je medewerkers is essentieel.
Een bedrijf met veilige machines zorgt ervoor dat jij gerust kan slapen.
13 tips voor meer veiligheid bij het werken met machines
- Bepaal de veiligheidseisen aan je machine voor je deze aankoopt.
Wanneer je overweegt een nieuwe machine aan te kopen, maak dan vooraf een grondige risicoanalyse van deze machine. Bepaal vooraf of de machine geschikt is voor jouw toepassing. Ga ook na of ze in deze omstandigheden veilig kan worden gebruikt. Is dat niet zo, dan moet je mogelijk bijkomende veiligheidseisen stellen.
Zo kan het nodig zijn om extra beveiligingen, zoals afschermingen rond de machine te plaatsen. Zorg dat je medewerkers niet in contact kunnen komen met bewegende delen of stoffen die tijdens het proces vrijkomen (bv. lasspatten).
Contacteer hiervoor de preventieadviseur met de nodige expertise.
- Maak een risicoanalyse van alle machines.
Zorg ervoor dat je alle risico’s van je machinepark kent en beheerst. Dat kan enkel door een systematische en grondige analyse van de risico’s. Doe dit voor het eerste gebruik. Werk hiervoor samen met experten. Let niet alleen op mogelijke gevaren en risico’s van de machines zelf, maar ook op de omgeving en het gebruik ervan.
- Onderwerp elke machine aan een grondig onderzoek voor het eerste gebruik.
Laat elke machine nazien op het veilig gebruik door de bevoegde preventieadviseur.
Controleer of de machine stabiel opgesteld is (beveiligd tegen kantelen), er geen contact met bewegende delen mogelijk is, geen gevaar op brand, elektrocutie, etc.
Controleer ook alle beveiligingen voor gebruik op een correcte werking. Het is niet omdat er een noodstop aanwezig is, dat die ook functioneert.
De preventieadviseur zal de bevindingen rapporteren in een verslag van onderzoek voor indienststelling. Dit is niet enkel een verplichting, dit zorgt er ook voor dat je ongevallen voorkomt.
- Zorg dat je machines voldoen aan de voorschriften.
De Europese machinerichtlijn 2006/42/EG geeft de essentiële veiligheids- en gezondheidseisen aan machines weer. Wanneer een fabrikant deze regelgeving correct toepast dan mag je vermoeden dat je machine veilig is geconstrueerd.
Vraag steeds een EG-conformiteitsverklaring die ondertekend is door de fabrikant. De fabrikant moet dit document verplicht en kosteloos
bezorgen en garandeert door die verklaring dat je machine aan de Europese regelgeving voldoet. Als je niet in het bezit bent van dit document
mag je de machine niet in gebruik nemen.
Controleer of er een geldige CE-markering op de machine staat. Als dat niet zo is, dan moet je er van uit gaan dat de machine niet voldoet aan
de geldende voorschriften. In dat geval is het niet toegelaten de machine in gebruik te nemen.
- Volg steeds de gebruiksaanwijzing van de machine.
Dit document wordt verplicht meegeleverd bij de machine en is opgesteld in de taal van de regio. Als het document ontbreekt, vraag het aan de fabrikant.
- Bepaal de gebruiksomstandigheden en verifieer of deze veilig
Ga na in welke omstandigheden de machine kan/zal worden gebruikt. Gebruik de machine enkel voor toepassingen en in omstandigheden waarvoor ze geschikt is.
- Stel duidelijke bedienings- en veiligheidsinstructies
Voorzie bij elke machine een bedieningsinstructie & een veiligheidsinstructiekaart aangepast aan jouw concrete toepassing en gebruik.
Stel dit document op in de taal van de gebruikers. Meestal is dit in het Nederlands maar dit is niet altijd voldoende. Zorg ook voor duidelijke instructies voor medewerkers die een andere taal spreken. Een taalbarrière is al te vaak een bron van onduidelijkheid, wat tot ongevallen leidt.
Zorg ervoor dat de instructies beschikbaar zijn bij de machine.
- Geef je medewerkers een specifieke opleiding voor het bedienen van de machine.
Bepaal wie de machine zal/mag gebruiken. Informeer deze medewerkers vooraf over de risico’s en de maatregelen om veilig te werken. Vergeet uitzendkrachten of stagiairs niet. Ook zij moeten voldoende geïnformeerd worden om veilig aan de slag te gaan.
- Gebruik de machines enkel op de juiste wijze volgens de voorschriften van de fabrikant.
Zorg ervoor dat de machine enkel wordt gebruikt in omstandigheden en voor toepassingen die door de fabrikant zijn toegelaten.
Informeer alle betrokken medewerkers over het juiste gebruik en zie erop toe dat dit effectief gebeurt. Corrigeer hen bij mogelijk verkeerd gebruik.
- Zorg ervoor dat alle bedieningsknoppen en noodstop vlot bereikbaar zijn.
Elke machine heeft minstens een start- en stopknop. Alle bedieningsknoppen moeten zich buiten de gevarenzone bevinden. Een stop moet steeds voorrang hebben op start.
Voor heel wat machines is ook een noodstop verplicht. Deze bediening is bedoeld om de machine snel en veilig te kunnen uitschakelen bij een ongeval of incident. Op die manier kan verdere schade worden voorkomen. Het is belangrijk dat deze knop(pen) bereikbaar is (zijn) en onmiddellijk kunnen worden ingeschakeld.
Na een noodstop mag een machine niet automatisch terug kunnen starten.
- Zorg voor een tijdig nazicht en controle van je machines.
Iedere machine moet regelmatig nagezien worden op het correct en veilig functioneren. Voor sommige machines zoals bv. hijs- en hefwerktuigen of hoogtewerkers zijn er wettelijk bepaalde termijnen en moet je een externe dienst voor technische controles inschakelen.
- Onderhoud je machines op tijd en volgens de voorschriften van de fabrikant.
Een goed onderhouden machine voorkomt ongevallen doordat er minder slijtage zal optreden en voortijdige slijtage sneller opgespoord wordt.
Let er wel voor op dat onderhoud steeds op een stilstaande machine wordt uitgevoerd. Kies daarom altijd voor een machine met vergrendeling. Dat betekent dat de hoofdschakelaar of startknop geblokkeerd kan worden met een slot.
- Hou je machine veilig voor gebruik.
Luister naar je medewerkers die dagdagelijks de machines bedienen. Als zij hun bezorgdheid over de veiligheid uiten, dan is het prioriteit om hier werk van te maken.
Zie erop toe dat medewerkers beveiligingen niet willekeurig aanpassen of uitschakelen. Dit kan de veiligheid ernstig in het gedrang brengen met ernstige ongevallen tot gevolg.